W dniu 16 marca  2023 r. w sali gimnastycznej PSP  w Kazanowie odbyła się uroczystość  „Sądny Dzień”. Jej celem było upamiętnienie tragicznych wydarzeń, które miały miejsce 81 lat temu. Dzień 18 marca 1942 roku to pamiętna data dla mieszkańców Kazanowa i okolicznych wsi. W tym dniu,  niemiecki okupant, dokonał okrutnego mordu na kazanowskiej ziemi. 

Uczniowie Publicznej Szkoły Podstawowej, przybliżyli historię tych tragicznych wydarzeń, przedstawiając montaż słowno – muzyczny przygotowany pod kierunkiem p. Grażyny Sajnóg, p. Barbary Łodygowskiej oraz p. Piotra Markowskiego. Składały się na niego utwory poetyckie i słowo mówione, które zostało dopełnione piosenkami „Biały krzyż” oraz „Uwierz Polsko”.  Nastrój powagi i zadumy skutecznie wzmagała muzyka z filmu „Polskie drogi” oraz muzyka Fryderyka Chopina.         

Uczniowie naszej szkoły wzięli również udział w uroczystości lokalnej ”Sądny Dzień”, która odbyła się w dniu 19 marca 2023 r. Przed mszą świętą w kościele parafialnym w Kazanowie uczniowie zaprezentowali krótki montaż słowno – muzyczny pod kierunkiem p. Grażyny Sajnóg, p. Barbary Łodygowskiej oraz p. Michała Pawlika. Po uroczystej mszy świętej, wspólnie ze społecznością lokalną  uczniowie naszej szkoły z wicedyrektor panią Bożeną Tyburską i obecnymi nauczycielami oddali cześć pomordowanym oraz zapalili znicza pod  pomnikiem  w lasku kazanowskim. Montaż słowno – muzyczny w wykonaniu dzieci i młodzieży z naszej szkoły  dostarczył głębokich przeżyć i wielu wzruszeń. 

Podczas uroczystości przedstawiono także przeżycia z tego dnia świadka Stefana Robakowskiego, który tak relacjonował ten dzień.

 „Jest 18 marzec 1942 rok. Kazanów o świcie okrążyło wojsko niemieckie oraz służby SS. Nikt nie miał możliwości wydostać się na zewnątrz. …. O godzinie 6 rano do naszego domu weszli gestapowcy. Przyszli aresztować brata Wacława, który był wpisany na listę jaką posiadali. Przeszukali dom, a ponieważ go nie zastali aresztowali ojca i nas dwóch, tj. Edwarda i mnie Stefana. Skuli nas kajdankami, mnie lewą a brata prawą rękę. Ojciec szedł obok nas bez kajdan. Ojca zostawili przy drodze. Nas dwóch braci zabrano do domu Gramma, zdjęto kajdany, spisano personalia i zamknięto nas w szopie. Cały czas zwożono z Kazanowa i okolicznych wsi młodych ludzi. Wszyscy wiedzieliśmy, że jesteśmy przeznaczeni na śmierć. Kazano nam położyć się na ziemi. Nad nami stali niemieccy żandarmi z karabinami, na których naciągnięte były bagnety. Leżałem koło brata Edwarda, który szeptał do mnie: „To już jest koniec naszego życia”.

„Zabrani o świcie przed zmrokiem straceni” Tadeusz Konarski

Istnieje powszechne przekonanie, że powodem tej tragedii był odwet niemieckich służb za zabójstwo w Ranachowie Józefa Jagera –  żołnierza Wermachtu, syna miejscowego kolonisty zamieszkałego w Karolinie. Okoliczności tego zabójstwa, jego motywu oraz sprawcy nie ustalono, choć snuto wiele niepotwierdzonych wersji. Niemcy  bardzo precyzyjnie przygotowali plan odwetu.  W dniu 18 marca 1942 roku w bardzo wczesnych godzinach porannych, zmasowane siły żandarmerii, wojska i policji uderzyły jednocześnie na obszar Kazanowa i Karolina. Rozpoczął się „Sądny dzień” – kara za zabicie żołnierza niemieckiego”.

Zabudowania Jakuba Gramma w Kazanowie były punktem zbornym, do którego przyprowadzono ok. 300 osób. Po ustaleniu personaliów wybrano 32 mężczyzn, którzy widnieli na liście sporządzonej przez volksdeutschów.

Po południu, Niemcy przystąpili do swoich planów. Wszystkich aresztowanych ustawili czwórkami w kolumnę. Pierwszych szło 16 skazanych Polaków, za nimi 16 Żydów, a dalej reszta aresztowanych. Wszyscy, z rękami podniesionymi do góry, szli powoli myśląc już tylko o najgorszym, wspominając bliskich, przyjaciół, rodzinę. Na miejsce okrutnego mordu, niemieccy oprawcy, wybrali niewielkie wzgórze za Kazanowem. Gdy kolumna dotarła na miejsce,  rozpoczęła się egzekucja, podczas której hitlerowcy zamordowali trzydziestu dwóch niewinnych mężczyzn. Po wykonaniu wyroku, grupie, która wcześniej kopała dół,  polecono go zasypać i ziemię udeptać. „Kazanów przez długie lata nie mógł otrząsnąć się po tej zbrodni  ”. Tego tragicznego dnia, w wyniku pacyfikacji zginęło w Kazanowie i pobliskim Karolinie ponad stu ludzi. Dzień 18 marca 1942 roku to pamiętna data dla mieszkańców Kazanowa i okolicznej społeczności. Dziś, symbolem rozegranej tego dnia tragedii,  jest pomnik i lasek kazanowski- miejsce egzekucji niewinnych ludzi.

   Dramat tamtych wydarzeń jest przede wszystkim przestrogą dla przyszłych pokoleń i bolesną lekcją historii. Wszyscy jesteśmy zobowiązani pamiętać o przeszłości naszej Ojczyzny.

                                                                                                      Grażyna Sajnóg, Barbara Łodygowska, Piotr Markowski, Michał Pawlik