Rocznica śmierci Adama Mickiewicza – najwybitniejszego poety romantyzmu

Adam Mickiewicz urodził się 24 grudnia 1798 w Zaosiu, niedaleko Nowogródka. Był synem Mikołaja Mickiewicza i Barbary Majewskiej. Uważany jest za jednego z Trzech Wieszczów państwa polskiego znajdującego się pod zaborami (kolejnymi są Juliusz Słowacki i Zygmunt Krasiński), a także za poetę, który swoimi dziełami wpłynął na kulturę i społeczeństwo polskie.

Do najważniejszych dzieł Adama Mickiewicza należą: epopeja narodowa „Pan Tadeusz”, zbiory poezji „Ballady i romanse”, „Sonety Krymskie”, poemat „Konrad Wallenrod”, dramat „Dziady”.

Lata młodzieńcze

Mickiewicz urodził się w Nowogródku na Litwie i zawsze Litwę uważał za swoją ojczyznę. Studiował w Uniwersytecie Wileńskim, potem uczył w szkole powiatowej w Kownie. Był jednym z założycieli i aktywnym działaczem tajnego patriotycznego Towarzystwa Filomatów, za co został aresztowany wraz z grupą przyjaciół i uwięziony w klasztorze bazylianów w Wilnie (1823-1824). Lata 1824-1829 spędził w centralnej Rosji, w Odessie, Moskwie i Petersburgu, gdzie wszedł w środowisko elity postępowej inteligencji rosyjskiej. W 1829 r. wyjechał w podróż po Europie. Zwiedzał Niemcy, Szwajcarię i Włochy, w Berlinie słuchał wykładów Hegla.

Nawiązał liczne kontakty w międzynarodowym środowisku artystycznym. Po wybuchu powstania listopadowego w 1830 r. bezskutecznie usiłował wrócić do kraju. Od 1832 r. mieszkał w Paryżu, z przerwą na pobyt w Lozannie (1839), gdzie wykładał literaturę łacińską, oraz w Rzymie (1848), gdzie próbował uzyskać poparcie papieża Piusa IX dla ruchów wolnościowych tzw. Wiosny Ludów.

Okres paryski

Życie poety w Paryżu było trudne. Brakowało mu stałych źródeł dochodów. Środowisko emigracyjne rozsadzały spory polityczne. Przez pewien czas Mickiewicz uczestniczył w życiu publicznym, współpracował m.in. z Towarzystwem Literackim i Towarzystwem Narodowym Polskim. W 1833 r. był redaktorem i publicystą „Pielgrzyma Polskiego”. W 1834 r. ożenił się z Celiną Szymanowską, z którą miał sześcioro dzieci. Mickiewicz odsunął się od działalności publicznej aż do roku 1840, kiedy to objął nowo powstałą katedrę literatur słowiańskich w Collège de France. W 1841 poeta związał się z kołem Towiańskiego, przywódcy sekty głoszącej nowe objawienie i odrodzenie życia duchowego (takich religijnych sekt było wówczas we Francji kilkadziesiąt). Propaganda towianizmu, a jeszcze bardziej – radykalne poglądy polityczne i społeczne były przyczyną zawieszenia go w funkcji profesora. Podczas pobytu w Rzymie w 1848 r. Mickiewicz utworzył Legion Polski na służbie walczącej Lombardii. Ostatnią akcją patriotyczną poety była próba sformowania Legionów Polskich do walki z Rosją po przystąpieniu Francji do wojny krymskiej. W tym celu przybył do Stambułu we wrześniu 1855 r., gdzie niespodziewanie zmarł 26 listopada 1855 r. Został pochowany we Francji na polskim cmentarzu w Montmorency. W 1900 r. trumnę uroczyście przeniesiono do sarkofagu w katedrze wawelskiej.

Twórczość Adama Mickiewicza

„Ballady i romanse”

Mickiewicz pozostawił ogromną i zróżnicowaną spuściznę literacką, obejmującą lirykę, poematy epickie, dramaty, publicystykę, w tym wiele fragmentów i utworów niedokończonych. Po wczesnych próbach utrzymanych w konwencji klasycystycznej opublikował w 1822 „Poezje”, t. I, które uznaje się za początek polskiego romantyzmu.

W „Przedmowie” i balladzie „Romantyczność” sformułował nowy program literatury odwołującej się do wierzeń i wyobrażeń ludowych, świata uczuć i wyobraźni przeciwko „mędrca szkiełku i oku”, wrażliwości na przyrodę i obecność „niewidzialnego”. W poezji tej zatarte zostały sztywne granice gatunków, wykorzystana została poetyka klechdy, ballady i dumy (najbardziej znane utwory to wspomniana „Romantyczność”, „Świteź”, „Świtezianka”, „Trzech Budrysów”, „Parys”).

„Konrad Wallenrod”

Ogłoszony w 1828 „Konrad Wallenrod. Powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich” jest wzorem romantycznego poematu historycznego: akcja osadzona w XIV w., staranny koloryt lokalny, bohater uwikłany w sprzeczne systemy wartości. Opowieść o Wielkim Mistrzu Krzyżackim, który odkrywa swoje litewskie korzenie i kierowany patriotycznymi uczuciami doprowadza do klęski Zakonu, sprzeniewierzając się tym samym honorowi i kodeksowi rycerskiemu, odczytywana była jako metafora konfliktu moralnego przeżywanego wówczas przez uczestników spisków patriotycznych. Fragmenty poematu: „Powieść Wajdeloty” i „Alpuhara” zyskały autonomię i funkcjonują w żywej tradycji poetyckiej (wciąż ulubione utwory w konkursach recytatorskich).

„Dziady”

W Dreźnie (1832) powstały „Dziady cz. III”. Wraz z wcześniejszą cz. II i IV tworzą całość charakterystyczną dla dramatu romantycznego: fragmentaryczną, luźno skomponowaną, niejednolitą stylistycznie. Cz. II i IV nawiązują do pogańskiego obrzędu wywoływania duchów zmarłych.

Przedstawiają ludową wiarę w aprobatę dla prostego, intuicyjnego kodeksu moralnego. Cz. IV kreuje także jedną z wersji bohatera romantycznego – nieszczęśliwego kochanka (Gustaw). Cz. III osadzona jest we współczesnych Mickiewiczowi realiach, nawiązuje do uwięzienia i procesu młodzieży filomackiej. Dzieje się w celach więziennych i w salonach carskich urzędników. Cz. IV i III łączy osoba bohatera: nieszczęśliwy kochanek Gustaw przeistacza się w Konrada – patriotę i buntownika. Kulminacyjnymi fragmentami tej części są tzw. Wielka Improwizacja (monolog Konrada skierowany przeciwko Bogu, który dopuszcza do zbrodni na narodzie) oraz Widzenie ks. Piotra (w pokorze i miłości bożej doznaje on wizji przyszłej odrodzonej Polski). Ostatnią częścią „Dziadów” drezdeńskich jest epicki „Ustęp” skierowany przeciw carskiemu despotyzmowi, a zakończony wierszem „Do przyjaciół Moskali”.

„Pan Tadeusz”

W Paryżu Mickiewicz napisał i opublikował (1834) bodaj najważniejsze swoje dzieło: „Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 we dwunastu księgach wierszem”.

Wykorzystując m.in. tradycje powieści historycznej, powieści poetyckiej, eposu, poematu opisowego, stworzył „poemat narodowy” jedyny w swoim rodzaju, nie mający odpowiednika w literaturze. Posługując się różnorodnymi konwencjami, używając liryzmu, patosu, ironii, realizmu, odtworzył świat szlachty litewskiej w przededniu nadejścia armii napoleońskiej. Barwny korowód sarmatów, skłóconych często i intrygujących jednoczy się w poemacie w poczuciu więzi patriotycznej w nadziei na rychłe odzyskanie wolności. Jednym z głównych bohaterów poematu jest otoczony tajemnicą ksiądz Robak, emisariusz napoleoński, w przeszłości – jak się okazuje – szlachecki zawadiaka odkupujący grzechy młodości służbą ojczyźnie. Zakończenie poematu przepojone jest radością i nadzieją, której – jak autor już wiedział – historia nie potwierdziła. Dzieło miało służyć „pokrzepieniu serc” w oczekiwaniu na lepszą przyszłość.

Twórczość Adama Mickiewicza wywarła trwały wpływ na polską kulturę: na świadomość zbiorową, literaturę i sztukę. Przez dwa wieki była stałym elementem edukacji literackiej i wychowania patriotycznego. Jego poezja oddziaływała na język i wyobraźnię, znalazła nawet miejsce w mowie potocznej. Literatura XIX i XX wieku pełna jest metafor, cytatów i aluzji do dzieł Mickiewicza. Inspirował m.in. takich twórców, jak Juliusz Słowacki, Bolesław Prus, Stanisław Wyspiański, Stefan Żeromski. Do dziś nawiązują do niego współcześni poeci, jak np. Czesław Miłosz czy Tadeusz Różewicz.

Zachęcam Was Drodzy uczniowie do sięgania po utwory Adama Mickiewicza.

Poniżej zamieszczam linki do ebooków:

wiersze Mickiewicza dla młodszych uczniów

http://wiersze.juniora.pl/mickiewicz/mickiewicz_l01.html

wiersz „Przyjaciele”dla młodszych uczniów

http://wierszykidladzieci.pl/inne/przyjaciele.php

„Ballady i romanse”

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/ballady-i-romanse/

https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/ballady-i-romanse-switezianka.pdf

„Konrad Wallenrod”

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/konrad-wallenrod/

„Dziady”