Z okazji zbliżającej się 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, najważniejszego aktu prawnego w historii Rzeczypospolitej, proponujemy przypomnienie wydarzeń z tamtego okresu.

Po co nam konstytucja?

Konstytucja to najważniejszy dokument w państwie. Dzięki niemu system władzy, jego kontroli i wybierania jest unormowany. Obywatele mają prawa i wolności wynikające z konstytucji i mogą dochodzić swoich praw w sądzie.

Konstytucja przyjęta przez Sejm Rzeczypospolitej (nazwany później Wielkim) w dniu 3 maja 1791 roku w Warszawie była pierwszą w Europie i drugą w świecie nowoczesną konstytucją.

Prawo to regulowało ustrój Rzeczypospolitej Obojga Narodów czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego, m.in. ograniczało demokrację szlachecką, znosiło liberum veto i wprowadzało monarchię dziedziczną.

Kto jest autorem tekstu konstytucji? Czy powstał on jednego dnia? Jak wyglądał przebieg obrad Sejmu Wielkiego w dniu 3 maja 1791 r.?

 Na te i inne pytania odpowiada Sławomir Szczocki  kustosz z Zamku Królewskiego w Warszawie.

Jakie znaczenie miała Konstytucja 3 Maja w dziejach państwa polskiego?

Twórcy konstytucji, czerpiąc inspirację z myśli politycznej i filozofii europejskiego oświecenia oraz amerykańskiej konstytucji uchwalonej w 1787 roku, uważali, że władza ma służyć dobru całego narodu, a nie jedynie interesom warstw uprzywilejowanych. Ustawa rządowa miała zapoczątkować wprowadzanie kolejnych reform zmierzających do wzmocnienia państwa.

 Podjęte działania w obronie zagrożonej przez sąsiadów Polski stanowią dzisiaj przykład odpowiedzialności świadomych przedstawicieli elit społeczeństwa.

Konstytucja przestała obowiązywać już 24 lipca 1792 r, gdy król przystąpił do konfederacji targowickiej. Jako akt prawny zakończyła swoją moc prawną 23 listopada 1793 r.

Ostateczny rozbiór Polski przez Austrię, Prusy i Rosję w 1795 roku doprowadził do utraty jej niepodległości. Współtwórcy Konstytucji 3 Maja, Ignacy Potocki i Hugo Kołłątaj po latach ocenili, że była „ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny”.

Obchody tradycji Konstytucji 3 maja były zakazane podczas rozbiorów Polski. Po odzyskaniu niepodległości po pierwszej wojnie światowej, rocznica Konstytucji 3 Maja została uznana za święto narodowe w 1919 roku