Jest już tradycją, że co roku, w marcu, w niedzielę najbliższą 18 dnia miesiąca, odprawiana jest w  kościele parafialnym w Kazanowie  msza św. poświęcona pamięci ofiar zamordowanych w 1942 roku.

     W poprzednich latach to tragiczne wydarzenie upamiętniane było w kościele również montażem słowno –muzycznym w wykonaniu dzieci i młodzieży ZPO w Kazanowie. Patriotyczne wiersze i piosenki wzruszały  mieszkańców Kazanowa i podkreślały tragizm tamtego dnia.

     Niestety, od dwóch lat borykamy się z pandemią koronawirusa SARS-CoV-2, która uniemożliwia udział uczniów naszej szkoły w montażu słowno – muzycznym w kościele a także  w złożeniu kwiatów pod pomnikiem zamordowanych.

       I chociaż nie możemy wspólnie uczestniczyć w tej uroczystości, to zapewniamy, że pamięć o tych, którzy zginęli jest w naszych sercach i umysłach. Dla upamiętnienia tych tragicznych wydarzeń wykonano  na korytarzu szkolnym  gazetkę ścienną informującą o „Sądnym Dniu”.

     Dzień 18 marca 1942 roku to pamiętna data dla mieszkańców Kazanowa  i okolicznych wsi. W dniu tym niemiecki okupant postawił tu swą ciężką stopę, brodząc we krwi kilkudziesięciu zamordowanych osób, siejąc terror, przerażenie, strach,  a przede wszystkim powodując dramat licznych rodzin.

    Istnieje powszechne przekonanie, że powodem tej tragedii był odwet niemieckich służb za zabójstwo w Ranachowie Józefa Jagera –  żołnierza Wermachtu, syna miejscowego kolonisty zamieszkałego w Karolinie. Okoliczności tego zabójstwa, jego motywu oraz sprawcy nie ustalono, choć snuto wiele niepotwierdzonych wersji.

    Niemcy  bardzo precyzyjnie przygotowali plan odwetu.

    W dniu 18 marca 1942 roku w bardzo wczesnych godzinach porannych,  zmasowane siły żandarmerii, wojska i policji uderzyły jednocześnie na obszar Kazanowa  i Karolina. Rozpoczął się „Sądny dzień” – kara za zabicie żołnierza niemieckiego”.

Tak swoje przeżycia z tego dnia,  relacjonował świadek Stefan Rybakowski:

„Jest 18 marzec 1942 rok. Kazanów o świcie okrążyło wojsko niemieckie oraz służby SS. Nikt nie miał możliwości wydostać się na zewnątrz. …. O godzinie 6 rano do naszego domu weszli gestapowcy. Przyszli aresztować brata Wacława, który był wpisany na listę jaką posiadali. Przeszukali dom, a ponieważ go nie zastali aresztowali ojca i nas dwóch, tj. Edwarda i mnie Stefana. Skuli nas kajdankami, mnie lewą a brata prawą rękę. Ojciec szedł obok nas bez kajdan. Ojca zostawili przy drodze. Nas dwóch braci zabrano do domu Gramma, zdjęto kajdany, spisano personalia i zamknięto nas w szopie. Cały czas zwożono z Kazanowa i okolicznych wsi młodych ludzi. Wszyscy wiedzieliśmy, że jesteśmy przeznaczeni na śmierć. Kazano nam  położyć się na ziemi. Nad nami stali niemieccy żandarmi z karabinami, na których naciągnięte były bagnety. Leżałem koło brata Edwarda, który szeptał do mnie: „To już jest koniec naszego życia”. 

„Zabrani o świcie przed zmrokiem straceni” Tadeusz Konarski

                                                         

   Zabudowania Jakuba Gramma  w Kazanowie były punktem  zbornym, do którego przyprowadzono ok. 300 osób. Po ustaleniu personaliów wybrano 16 Żydów  i 16 Polaków, którzy widnieli na liście sporządzonej przez volksdeutschów.

   Po południu, Niemcy przystąpili do swoich planów. Wszystkich aresztowanych ustawili czwórkami w kolumnę. Pierwszych szło 16 skazanych Polaków, za nimi 16 Żydów, a dalej reszta aresztowanych. Wszyscy, z rękami podniesionymi do góry, szli powoli myśląc już tylko o najgorszym, wspominając bliskich, przyjaciół, rodzinę.  Jak wspomina ks. Kasiński: „z rynku wyprowadzili nas za miasto, ujrzałem na wzgórzu, jak ludzie kopią głębokie doły”. Gdy kolumna dotarła na miejsce,  rozpoczęła się egzekucja. Najpierw pojedynczo rozstrzelano 16 Polaków, a później 16 Żydów. Tego tragicznego dnia, w wyniku pacyfikacji zginęło w Kazanowie i pobliskim Karolinie ponad stu ludzi.

Kazanowski lasek wśród pól,
Ledwo skrawek boru mały.
I choć mały- dla wygody niemieckich
Zbrodniarzy jakże doskonały.

Aby w roku 42, w marcowy dzień ponury
Skryć swoje barbarzyństwo i tortury.
Lasku, tyś z góry zza oprawców zasłony
Patrzył bezsilny i zdumiony.

Na obite i skatowane ciała, rany rozległe
Na skórze, trzymane ręce w górze.
Na twarzach ból, rozpacz i trwoga
Słowa szeptane cicho, „Ojcze nasz”, do Rodzica i Boga.

Tadeusz Konarski „Kazanowski lasek”

                                                                                           

   Dzień 18 marca 1942 r. to pamiętna data dla mieszkańców Kazanowa   i okolicznej społeczności. Dziś, symbolem rozegranej tego dnia tragedii jest pomnik w lasku  kazanowskim, miejscu egzekucji 16 Polaków i 16 Żydów.

Spoczywają w śmiertelnym uścisku,
Piaskiem wspólnej mogiły otuleni.
Polacy i Żydzi.
Ofiary niemieckich nazistów,
Strzałem w tył głowy
Życia pozbawieni.

„Pokonani” Jan Kiraga

                                                              

     Dramat tamtych wydarzeń nie jest tylko doświadczeniem , podręcznikową przeszłością, ale  przede wszystkim przestrogą dla przyszłych pokoleń. Wszyscy jesteśmy zobowiązani pamiętać o przeszłości naszej Ojczyzny, aby stać się dobrym fundamentem do kreowania przyszłości.

    W bibliotece szkolnej znajdują się książki na temat tych tragicznych wydarzeń  m.in.: „ Kazanów nad Iłżanką” pod redakcją Marcina Sołtysiaka oraz „Zabrani o świcie przed zmrokiem straceni” Tadeusza Konarskiego.  Zachęcamy młodzież do zgłębiania wiedzy na temat tej trudnej historii. 

Opracowali:
mgr Grażyna Sajnóg
mgr Józef Nachyła
mgr Monika Oleksiewicz